'ਸਿਕੰਦਰ'... ਅੱਜ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿਕੰਦਰ

ਸੁਰਮੀਤ ਮਾਵੀ

ਯੂਨਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਹੀ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀ ਜਰਨੈਲ ‘ਸਿਕੰਦਰ’ ਆਪਣੀ ਜੰਗੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਦੇ ਦਮ ‘ਤੇ ‘ਸਿਕੰਦਰ ਮਹਾਨ’ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਤੱਕ ਜਾ ਪਹੁੰਚਿਆ l ਇਤਿਹਾਸ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਐਸੇ ਅੱਥਰੇ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਉਹਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਖਿਆ, “ਪੁੱਤਰ ਇਹ ਰਿਆਸਤ ਤੇਰੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਹੈ, ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਵੱਡੀ ਸਲਤਨਤ ਭਾਲ l” 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸਿਕੰਦਰ ਆਪਣੀ ਰਿਆਸਤ ਵਿਚਲੀਆਂ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦਾ ਪੂਰੇ ਯੂਨਾਨ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦੁਨਿਆ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸਿਰੇ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕਵਾਇਦ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀl 

ਜੰਗ ਜਦੋਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਾਨੀ-ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈl ਲੇਕਿਨ ਜਿਸ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ‘ਤੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਪਸਾਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਤਾਲੀਮ ‘ਚ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਉਹ ਇਹਨੂੰ ‘ਜਬਰੀ ਕਬਜ਼ਾ’ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ‘ਜੰਗਜੂ ਫ਼ਿਤਰਤ’ ਹੀ ਮੰਨੇਗਾl ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਨਿੱਤ ਐਸੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਸਿਕੰਦਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਹਲਾਲ ਅਸਤ ਬੁਰਦਨ ਬ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਦਸਤ’ ਦੇ ਫਲਸਫ਼ੇ ਅਤੇ ‘ਧੱਕੇ ਵਾਲੀ ਸਰਦਾਰੀ’ ਦਾ ਫਰਕ ਨਿਖੇੜ ਕੇ ਕਦੀ ਸਮਝਾਇਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਗਿਆl ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ ਧਾੜਵੀਆਂ ਨਾਲ ਜੰਗਾਂ ਲੜਦੀ ਲੜਦੀ ‘ਮਾਰਸ਼ਲ ਕੌਮ’ ਹੋ ਗਈl ਕਦੇ ਦੁਰਾਨੀ ਧਾੜਵੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਾਚਾਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਿਆਂ ‘ਮੰਨੂ ਸਾਡੀ ਦਾਤਰੀ’ ਵਾਲੇ ਮੰਨੂ ਨੇ ਇਸੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਨਵਾਬੀ ਦੀ ਖਿੱਲਤ ‘ਤੇ ਕਲਗੀ ਭੇਜ ਕੇ ਸੀਨੇ ‘ਤੇ ਫੱਟ ਖਾਲ ਵਾਲੀ ਢਾਲ ਬਣਾ ਲਿਆl ਕਦੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੰਗਾਲੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਹੁਕੂਮਤ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਡਰਾਕਲ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਕੌਮ ਦੀ ਫ਼ੂਕ ਛਕਾ ਕੇ ਵਰਤ ਲਿਆl ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤਰੱਕੀ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਲੇਕਿਨ ‘ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਕੌਮ ਪੰਜਾਬੀ’ ਵਾਲਾ ਕਿਰਦਾਰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਐਸਾ ਜੁੜਿਆ ਕਿ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ ਹੋਰ ਇਨਸਾਨੀ ਗੁਣ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਪਹਿਲਾਂl ਹਾਲਾਂਕਿ ਲੜਾਈ ਹੱਕ-ਸਚ ਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਸਿਰਫ ਗਲੀ ਮੁਹੱਲੇ ਜਾਂ ਜਬਰੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਇਹਦੇ ‘ਚ ਅੰਤਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖ ਸਕਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਸੱਥਾਂ-ਢਾਣੀਆਂ ‘ਚ ਗੂੰਜਦੇ ਕਿੱਸਿਆਂ-ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਲਿਖੇ, ਗਾਏ ਪ੍ਰਚਾਰੇ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਸਿਰਫ ਵਾਹਵਾਹੀ ਖੱਟਣ ਦੀ ਥਾਵੇਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਝ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾl. ਨਤੀਜਾ, ਪੰਜਾਬ ‘ਚ ਅੱਜ ਐਸੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ‘ਸਿਕੰਦਰ’ ਨੇ ਜੋ ‘ਯਾਰੀ ਤੇ ਸਰਦਾਰੀ’ ਲਈ ਦਿਲੋਜਾਨ ਤੋਂ ਲੜਦੇ ਨੇl ਲੇਕਿਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੂਨ ਐਸੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਰੂਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ‘ਜੋਧੇ’ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਸਮਾਜ ਅੱਗੇ ਨਾਇਕ ਸਿਧ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਇਕ ਬਣ ਸਕਣ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਚ ਪੈਰ ਪੈਰ ‘ਤੇ ਕਈ ਐਸੇ ਖਲਨਾਇਕ ਖੜ੍ਹੇ ਨੇ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਮੁਫਾਦਾਂ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਰਨੈਲ ਤੋਂ ਨਿਰਾ ਇੱਕ ਮੋਹਰਾ ਬਣਾ ਲੈਣਾ ਜਾਣਦੇ ਨੇl ਇਹਨਾਂ ‘ਨਾਇਕਾਂ’ ਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਿ ਕਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਹੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਹੀ ਦਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਬਾਲੇ ਲੈਂਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਭੁਗਤ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਜੇ ਕਦੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੋਝੀ ਆਉਂਦੀ ਵੀ ਹੈ ਤਾਂ ਓਦੋਂ ਤੱਕ ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਖਰਚ ਹੋ ਕੇ ਵਕ਼ਤ ਦੀ ਧੂੜ ‘ਚ ਗਵਾਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਹੈਸੀਅਤ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀl ਆਪਣੇ ਸਹੀ ਵਕ਼ਤ ਨੂੰ ਦਿਲ ਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਵਿਚਕਾਰ ਗਵਾ ਬਹਿਣਾ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ‘ਸਿਕੰਦਰਾਂ’ ਦੀ ਹੋਣੀ ਹੈ l

‘ਸਿਕੰਦਰ’ ਇੱਕ ਕਿਰਦਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਝੇ ਜਾਣ ਦੀ, ਉਹਦਾ ਮਨ ਫਰੋਲੇ ਜਾਣ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈl ਇਹਨਾਂ ‘ਸਿਕੰਦਰਾਂ’ ਦੇ ਡੌਲਿਆਂ ‘ਚ ਜਾਨ ਹੈ, ਦਿਲਾਂ ‘ਚ ਹੌਸਲੇ ਨੇ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ ਦੋਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈl ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਤਿਬਧਤਾ ਹੈ ਜੀਹਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਭਰਪੂਰ ਜ਼ੋਰ ਲਾਉਣਾ ਹੈ, ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕl ਇਹਨਾਂ ‘ਸਿਕੰਦਰਾਂ’ ਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਵੇਂ ਦੇਣੀ ਹੈ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਸਮਾਜ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈl ਫਿਲਮ ‘ਸਿਕੰਦਰ’ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਸਾਡੇ ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੀਹਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਫੇਰ ਸਕਣਾ ਸੌਖਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂl 

(ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੋਂ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ)